Ticaret Bakanlığı, 18 Mayıs’ta Plastik/ Polietilen atık ithalatına getirdiği yasağı, aktif kontrol kriterleri belirleyerek kaldırdı. Sıkı kontrolün öne çıktığı yeni düzenlemeye nazaran Türkiye’de faaliyet gösteren 1350 geri dönüşüm firmasının tüm lisansları sil baştan gözden geçirilecek. Atık ithalatında suiistimalin önüne geçebilmek için teminat mektubu mecburiliği getirildi. Teminat mektubu ile birebir vakitte çevresel telaşlara yol açan merdiven altı firmaların elenmesi hedefleniyor. Evvelden, ithalatçı firmalar; kırma makinesiyle elde edilen üretim kapasitelerinin en fazla yüzde 50’si kadarını ithal edebiliyor, kalan kısım yurt içinden tedarik ediliyordu. Yeni düzenlemeye nazaran ise kırma makinesi kapasitesiyle değil daha büyük yatırım gerektiren ve daha katma pahalı eser evresi olan ısıl süreç kapasitesi baz alınarak ithalat oranı belirlenecek. Ticaret Bakanlığı’nın yeni düzenlemesine nazaran firmalar daha çevreci geri dönüşüm için gerekli makine-ekipmanları bulundurmak zorunda olacak. Ayrıyeten ithal edilen atığın takibi için tehlikeli atık nakliyatında Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın kullandığı Taşınabilir Atık Takip Sistemi (MoTAT), plastik atık ithalatında da kullanılacak. Böylelikle ithal atıklar, limandan fabrikaya gidene kadar çipli sistemle takip edilecek. Eserin nitekim fabrikaya mı yoksa beyan dışı bir yere mi gittiği tespit edilebilecek. Kelam konusu düzenlemeler piyasada ‘çantacı’ olarak tanımlanan, eser ithal ettikten sonra geri dönüştürmeyip ticaretini yapanların engellenmesini hedefleniyor.
Polietilen atık ithalatına konan yasak yerine faal kontrolü savunarak sıkılaştırılmış yeni bir mevzuatla geri dönüşüm kesiminin önünün açılmasını savunan PAGEV Lideri Yavuz Eroğlu, bu hedefle Ticaret Bakanı Mehmet Muş, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Mustafa Varank, Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum ile bir dize görüşmeler gerçekleştirdiklerini hatırlatarak şöyle konuştu: “TOBB Plastik Kauçuk Kompozit Sanayi Meclis Lideri ve PAGEV Lideri olarak 1.5 aydır çeşitli kontrol düzenekleri üzerinde ilgili bakanlıklarımız, TOBB Atık Sanayi Meclisi ve STK’larla birlikte çalışıyorduk. Geldiğimiz noktada polietilen atık ithalatında yeni düzenlemeleri içeren bildiriye son hali verildi ve yasak Bakanlığımız tarafından kaldırıldı. Çevresel dertleri ortadan kaldırmak için aktif kontrolü öne çıkararak, suiistimalleri azaltmayı hedefleyen yeni düzenleme geri dönüşüm dalı için olumlu bir adım olmuştur. Mevzuatın yürürlüğe girmesiyle atık ithal eden 1350 firmanın sayısı kriterlere bağlı olarak düşecektir. Çevresel meseleleri ortadan kaldırmayı hedefleyen yeni düzenleme, geri dönüşüm dalını denetimli hale getirecektir. Türkiye’de kağıt, demir-çelik atık da ithal ediliyor lakin orada sorun yok zira firma sayısı denetimli ve lisanslar kriterlere bağlı olarak istikrarlı verilmiş. Bu manada yeni düzenlemeyle plastik geri dönüşüm bölümünde gerçekleştirilecek lisans rehabilitasyonu değerli olacaktır. Teminat mektubu zorunluluğuyla da işini layıkıyla yapabilecek aktifliğe sahip, kapasite ve ekipmana sahip firmalarla yola edilmesi sağlanacak. Bankalar tarafından geri dönüşüm firmalarına verilecek teminat mektubuyla da merdiven altı firmaların elenmesi sağlanacak.”dedi.
Polietilen atık ithalatına getirilen yasağın 45 günde, 547 milyon dolara mal olduğunu belirten Eroğlu, ithal atıklar ortasında bilhassa polietilenin seçilip yasaklanmasının manidar olduğunu hatırlatarak, petrokimya kartellerinin arzı kısıp hammadde fiyatlarının dolar bazlı ortalama %150’yi aşan oranda zamlanmasına yol açtığını anımsatarak şu görüşlere yer verdi: “Plastik bölümü olarak boykot kararı alıp, geri dönüştürülmüş hammaddeye yöneldikten çabucak sonra polietilen atık ithalatına yasak kararının çıkması zamanlama açısından manidardı. Boykotumuzla, petrokimya tesislerinden hammadde alımını durdurmamız ve geri dönüştürülmüş hammaddenin daha fazla tercih edilmesinin de tesiriyle 3 ayda orjinal hammadde fiyatları asgarî %30 geriledi. Plastik kesimi olarak bizler fiyatları düşürmek için uğraş verirken, atık ithalatına yasak kararıyla yurt içinde üretilen özgün polietilenin fiyatındaki düşüş durdu. Türkiye’nin aylık hammadde ithalatı göz önüne alınırsa 45 günde petrokimya şirketlerince üretilen polietilenin fiyat düşüşün yavaşlaması ile tahminen özgün polietilene fazladan 69 milyon dolar ödemek zorunda kalındı. Yasağın toplam maliyeti ise 547 milyon dolar oldu. Geri dönüştürülen polietilende atık ithalat fiyatı kilogram başına 1,6 TL iken, bu atıklar geri dönüştürülüp hammaddeye dönüştüğünde 6 liraya satılıyor. Petrokimya tesislerinden alınan polietilenin kilogram fiyatı ise 16 TL civarında. Yani ortadaki fiyat farkı neredeyse 3 katı. Yurt dışından 2020 yılında 438 bin ton polietilen atık ithal edildi ve bunlar uygun fiyatla alındığından tüketicilerimize uygun fiyattan eserler ulaştı. Geri dönüştürülmüş hammadde bulamayan endüstrici, petrokimya tesislerine fazladan 547 milyon dolar ödedi. Maalesef bu maliyet artışları tüketiciye enflasyon olarak döndü.” dedi.
Polietilen atık ithalatı yasağının kalkmasıyla birlikte geri dönüştürülmüş hammaddeyle birlikte özgün hammadde fiyatının da gerileyeceğini söyleyen Eroğlu, bu durumun en son tüketiciyle de enflasyon üzerinden olumlu yansıyacağını belirterek şunları kaydetti: “Yurt dışından 2020 yılında 438.000 ton polietilen atık ithal edildi. Bu atıklar uygun fiyatla alındığından tüketicilerimize uygun fiyattan eserler ulaştı. PETKİM’in 446.000 tonluk toplam polietilen kapasitesi Türkiye’de yurt içi polietilen gereksiniminin %20’sini karşılıyor. Alınan yasak kararı ile PETKİM’in polietilen kapasitesi kadar geri dönüşüm hammadde kaynağı devre dışı kalmıştı. Plastik hammaddesi üreten petrokimya tesisleri fiyatlarını petrol de olduğu üzere arz-talep istikrarına nazaran belirlemektedir. Bu sebeple atık polietilen ithalatının yasaklanması yalnızca geri dönüşümden hammaddesinden üretilen eserleri yahut tek tip hammaddeyi değil, arz-talep istikrarını bozduğundan petrokimya tesislerinin ürettiği orjinal hammaddenin fiyatını da olumsuz etkiledi. Yani yasak kararı bir bütün olarak geri dönüşüm hammaddeden üretilsin üretilmesin, polietilen olsun olmasın tüm hammadde fiyatları üzerinde olumsuz tesir yaptı. Artık yasağın kalkması ile PETKİM kapasitesi kadar daha geri dönüşmüş polietilen hammaddesi piyasaya girecek. Bu hammadde fiyatları üzerinde düşüş baskısı yapacaktır” dedi.
Türkiye’nin yıllardır sıkıntısız olarak kağıt ve metal atık ithal ederek geri dönüştürdüğünü tabir eden Eroğlu, Avrupa Birliği ülkelerinde de hem birlik içinde hem birlik dışında plastik atık ithalatı yapıldığını söyledi. 2020 yılında Türkiye’nin toplam 438 bin ton polietilen atık ithal ederken AB’nin, Türkiye’nin 2 katı oranında yani yaklaşık 800 bin ton polietilen atık ithal ettiğini belirten Eroğlu, “Döngüsel İktisadın içinde yer alan atıklar tüm dünyada değerli hammadde haline geldi. Türkiye’nin de kağıt ve metal sanayisindeki üzere problemsiz plastik atık ithalatı yapıyor olması gerekiyor. Türkiye, AB’nin atık ithalat süreçleriyle uyumlu, aktif kontrol sistemleriyle yeni düzenlemeler yaparak yoluna devam edecek olması elbette epey değerli. Yeni düzenleme ile Türkiye hem plastik atık ithalatıyla endüstrisinin gereksinimi olan geri dönüşüm hammaddesini sağlayacak hem aktif kontrolle çevresel riskleri ortadan kaldıracak” dedi.
Hibya Haber Ajansı
