Çocuklarda Anksiyete Bozuklukları

Genel itibariyle çocukların okula veya kreşe başladıkları dönemlerde ya da yeni bir bölgeye taşınma gibi durumlarda zaman zaman endişeli veya kaygılı hissetmeleri son derece normaldir.

Kaygı, endişe veya korku gibi hisler çocuklarda otomatik olarak oluşan ve genellikle de bireyler tarafından kolaylıkla hissedilemeyen tepkiler olarak bilinir.

Ancak bazı çocuklar için kaygı, günlük yaşam içerisinde davranışları ve düşünceleri, okul ve ev hayatındaki düzeni ciddi anlamda etkileyebilir. Bu gibi kaygı ve endişe durumları, daha ciddi bir sorun haline gelmeden önce bununla başa çıkmak için profesyonel yardıma başvurmak en doğru karar olacaktır. Peki, çocuğunuzun endişesinin ciddi bir seviyeye ulaştığını ne zaman ve nasıl anlarsınız?

Çocuklarda Kaygı Oluşumu Belirtileri Nelerdir?

Kaygı oluşumu beraberinde çocuklarda korku, panik, utanmışlık ve çekimserlik durumları da ortaya çıkabilir. Bu noktada çocuğunuzdaki değişimleri gözlemleyebilmek adına dikkat etmeniz gereken işaretlerden bazıları aşağıdaki gibidir:

• Konsantre olmakta zorluk yaşamak
• Uyuyamamak ya da kötü rüyalar beraberinde gece uyanmak
• Düzgün yemek yememek
• Hızlı davranışlar sergilemek
• Öfkeli veya sinirli hareketlerde bulunmak ve bazı durumlarda kontrolden çıkmak
• Sürekli endişeye kapılmak veya olumsuz düşünceler yaşamak
• Gergin ve huzursuz hissetmek veya tuvaleti sıklıkla kullanmak
• Çok basit olaylarda bile ağlamak
• Diğer çocukları kıskanmak (kardeş, komşu çocuğu, akraba çocuğu vb.)
• Karın ağrılarından şikâyet etmek ve kendini iyi hissetmemek

Her ne kadar bu gibi belirtiler beraberinde anksiyete sorunu ile karşılaşıldığı düşünülse de, çocukların yaşları azaldıkça, belirtileri anne babaya ifade etmeleri haliyle zorlaşacaktır. Bu nedenle bu gibi bulgulardan 1-2 tanesini gözlemlemişseniz, en azından bir uzman ile görüşmeniz ve olası bir anksiyete bozukluğuna karşın önlem almanız çok ama çok faydalı olacaktır. Unutmayın, çocuğunuz neden bu şekilde hissettiklerini anlayacak kadar büyük olmayabilir.

Ortaya çıkan kaygının nedeni (varsa) çocuğun yaşına bağlı olarak dışarıya vurma şekli değişim gösterecektir. Ayrı kalma konusunda endişeli hissetmek durumu küçük çocuklarda yaygındır, oysa büyük çocuklar ve gençler okul performansı, ilişkiler veya sağlık konusunda daha fazla endişe duyma eğilimindedir.

Çocuklar ve Gençlerde Ne Tür Endişeler Ortaya Çıkabilir?

Çocukların ve gençlerin yaşam tarzları ve gelişmişlik düzeyleri bakımından çok farklı konularda endişe duydukları bir gerçektir. Bu nedenle çocuğunuzu inlemeden önce ilk olarak yaşayabileceği sorunun yaşına uygun olup olmadığına dikkat etmelisiniz. Bu bağlamda çocuklarda ve gençlerde sık görülen kaygı türleri aşağıda daha fazla bilgi alabilmeniz açısından açıklanmıştır.

Belirli Bir Şey Hakkında Korku veya Fobi

Çocuklar genellikle canavarlar, köpekler veya su gibi şeylerden korkarlar. Bu durum büyümenin beraberinde getirdiği tamamen doğal bir husustur. Ancak korku ezici hale geldiğinde ve çocuğunuzun günlük yaşamını etkilediğinde fobi (bir tür endişe bozukluğu) olma potansiyeline sahiptir.

Görünür Bir Sebep Olmamasına Rağmen Endişeli Hissetmek

Çocukların sık sık korku ve endişe duyması normal olsa da, bazı endişeli çocuklar, genç veya yetişkin olduklarında genel anksiyete bozukluğu adı verilen uzun süreli bir sorun ile karşı karşıya kalabilirler.

Yaygın anksiyete bozukluğu, belirli bir olay yerine çok çeşitli durumlar ve konular hakkında endişeli hissetmenize neden olur.

Bu durumdan etkilenen insanlar çoğu zaman endişeli hissederler ve genellikle de en son kendilerini rahat hissettiklerini anı hatırlamakta zorlanırlar.

Ayrılma Kaygısı

Ayrılma kaygısı, ebeveynleri veya düzenli aralıklarla bakıcılarıyla birlikte zaman geçiren çocuklarda gözlemlenebilen bir durumdur. Küçük çocuklarda yaygındır ve normal şartlar altında yaklaşık altı aylıkken ortaya çıkabilir. Genellikle ailesine çok bağlı olan ya da evdeki bakıcısı ile arasında bağ kuran çocuklarda bu durum okula ya da kreşe başlarken ciddi bir engel niteliğindedir. Hatta çocuklarda görülen anksiyete sorununun genel itibariyle okula ya da kreşe başlama zamanlarında ortaya çıktığı da istatistiksel olarak kanıtlanmıştır.

Daha büyük çocuklarda ortaya çıkacak olan ayrılık kaygısı, bir şey hakkında güvensiz hissettiklerinin bir işareti olabilir. Örneğin, evdeki değişikliklere tepki gösteriyor olmaları bu duruma bir işaret niteliğindedir.

Sosyal Anksiyete

Topluma karışma kaygısı, toplum içinde bulunma korkusu, arkadaşlarını görmek istememek ya da etkinliklere katılmaktan kaçınmak gibi durumlar sosyal anksiyete olarak gruplandırılabilir.

Sosyal anlamda utangaçlık durumu bazı çocuklar ve gençler için oldukça normaldir. Ancak bu durum tamamen sosyal hayatın önüne geçiyorsa, örneğin markete gitmek yerine telefon ile sipariş verecek kadar kendini sosyal hayattan uzak tutan bir birey varsa durumun ciddiyeti çok üst seviyelere ulaşmıştır. Bu gibi durumlardan etkilenen çocuklar, aşağılayıcı olacağını düşündükleri bir şey yapmaktan veya söylemekten kaçınırlar ve korkma eğilimindedirler.

Okula Bağlı Kaygı Durumu

Bazı çocuklar okula gitmek ve yeni arkadaşlıklar kurmak konusunda endişelenirler. Bu durum aslında çok doğal olsa da ilerleyen zamanlarda ciddi bir psikolojik probleme dönüşebilir. Özellikle de okul değiştirme gibi durumlarda sorunun katsayısı ciddi oranda artacaktır.

Çocuğunuz bu gibi endişeleri her zaman sizinle paylaşmayabilir ve bunun yerine karın ağrılarından veya hasta hissetmekten şikâyet edebilir. Bu işaretlerden en öne çıkanı ise sabahları ağlamak ve sürekli olarak yorgun görünmektir.

Bu sorun, günlük yaşamı önemli ölçüde olumsuz etkiliyorsa mücadele edilmesi gereken bir sorun olabilir.

Daha Az Yaygın Anksiyete Bozuklukları

Yaşanan herhangi bir travma sonrası stres bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk, zaman zaman çocukları etkileyebilen ancak genellikle yetişkinlerde görülen diğer anksiyete bozukluklarıdır.

Anksiyete Sorununun Ne Zaman Tedavi Edilmesi Gerekir?

Genel olarak çocuklarda ortaya çıkan anksiyete sorunları üzerinde incelemeler yapıldığında aşağıda sıralanan durumlarda çocuğunuzun yaşadığı kaygı adına bir profesyonel yardım alma zamanıdır.

• Giderek daha iyi hissetmek yerine durumun daha da kötüleştiğini hissediyorsanız ve doğal yollarla çocuğunuzun anksiyeteye karşı galip gelemediğini düşünüyorsanız.
• Yaşanan kaygının çocuğunuzun gelişimini yavaşlattığını ve özellikle okulda arkadaşları ile kurduğu ilişkilerde çok ciddi problemler yaşadığını gözlemliyorsanız.
• Çok sık seyreden ağlama atakları ve uzun süreli nedensiz mutsuzluk ile karşı karşıya kaldığına şahit oluyorsanız.

Anksiyete Sorunu Ne Kadar Ciddi Olabilir?

Uzun süreli kaygı yaşanması durumunda, çocuğun kişisel gelişimini, aile yaşamını ve okulunu ciddi şekilde etkileyebilir.

Çocuklukta başlayan anksiyete bozuklukları genellikle gençlik yıllarına ve erken yetişkinliğe kadar devam eder. Anksiyete bozukluğu olan gençlerin klinik depresyon, ilaçları kötüye kullanma ve intihar girişiminde bulunma olasılığı daha yüksektir. Dolayısıyla da bir sorun olduğunu fark eder etmez yardım almalısınız.

Anksiyete Sorunu Hakkında Yardım Almak İçin Nereye Gitmeliyim?

Aile hekiminizle kendi başınıza veya çocuğunuzu da yanınıza alarak konuşabilirsiniz. Bunun yanı sıra eğer çocuğunuzun yaşı büyükse, çocuğunuz siz olmadan bir randevu alabilir. Doktor hem sizin hem de çocuğunuzun endişelerini dinlemeli ve bundan sonra ne yapacağınız konusunda bazı önerilerde bulunmalıdır.

Bu noktada ilk aşamada aile hekimleri tercih edilebilirken, aile hekimi konunun biraz derinine inmesinin ardından sizi uzman bir hekime ya da bölüme yönlendirebilir. Genel olarak çocukların yaşadığı bu kaygılar uzman doktorlar aracılığı ile çözüme kavuşturulabilirken, bu noktada kesinlikle geç kalınmamalı, sorunun büyümesine vesile olunmamalıdır.

Bazı durumlarda çocuklar tarafından doktora gitme seçeneği pek sıcak karşılanmayabilir. Eğer çocuğunuz bir doktora görünmek istemiyorsa, çevrenizde bulunan bir gençlik danışmanlık merkezinden de yardım alabilirsiniz.

Gençlik danışmanlığı merkezleri, gençlerin kendilerini endişelendiren konular hakkında konuşmaları ve tavsiye almaları için özel olarak kurulmuştur.

Anksiyete Bozukluğu Tedavisi Nasıl Gerçekleştirilir?

Tedavi konusunda anksiyetenin neden ortaya çıktığının önemi son derece büyüktür. Öyle ki, bir tedavi sunulacaksa, öncelikli olarak kaygı ve endişenin neden ortaya çıktığı tespit edilip ona yönelik bir çalışma gerçekleştirilecektir. Aşağıda sıralanan farklı tedavi türleri farklı kaygı ve endişe sorunlarına yönelik iyileştirici özelliğe sahip olabilir.

Rehberlik Hizmeti

Anksiyete sorunlarının tedavisine yönelik ilk seçenek bir rehberlik uzmanına başvurmaktır. Rehberlik uzmanları çocuğunuzu tanımadığı ve ona tamamen yabancı bir gözle baktığı için bu noktada çocuğunuz da oldukça rahat hissedecek ve kaygılarının nedenini daha rahat dışa vurabilecektir. Eğitimli bir rehberlik uzmanı tarafından birkaç seans içerisinde çocuğunuzun sahip olduğu anksiyete problemine yönelik ciddi aşamalar kaydedilebilecektir.

Bilişsel Davranış Terapisi

Bilişsel davranış terapisinde çocukların düşünme ve davranış biçimleri üzerinde değişiklik yapılması hedeflenir. Özellikle sorun yaşanılan davranışlarda çocuk ile konuşma seansları düzenlenerek yanlışlar ve doğrular üzerinde durulur. Bilişsel davranış terapisinde daha çok psikolojik sorunların çözümü ve buna bağlı olarak davranışlarında normalleşmesi hedeflenmektedir. Genel olarak endişe sahibi gençler üzerinde uygulanan bu terapi çocukların endişe duydukları konular hakkında farklı düşünme teknikleri ile çıkar yol bulmalarına yardımcı olur. Terapistler genellikle bu terapi için ebeveynlere 9 ile 20 seans arasında bir süreç tanırlar. Bu seanslar beraberinde çocuğunuzun endişe duygularının giderek azaldığını ve daha umut dolu bir hale büründüğünü görebilirsiniz. Son olarak bu terapinin 6 yaşın altındaki çocuklar için herhangi bir etkisinin olup olmadığı kanıtlanmamış olup, genellikle 6 yaş ve üzeri çocuklarda tercih edilmektedir.

İlaç Tedavisi

Eğer diğer terapi yöntemleri uygulandıysa ve çocuğunuzda hala herhangi bir olumlu gelişme olmadıysa, doktor tarafından bazı ilaçların kullanımı önerilebilir. Antidepresan niteliğindeki bu ilaçların kullanımı beraberinde çocuğunuz daha sakin davranışlar sergiler, endişe ve kaygı dışında farklı duygular hissetmeye başlar. Antidepresan kullanımı ardından etkinin gözlemlenmesi genel olarak 2-4 hafta arasında değişim gösterirken, bu durumu siz veya çocuğunuz ilk başlarda hemen fark edemeyebilirsiniz. Eğer beklenmedik yan etkiler ile karşı karşıya kalırsanız, en kısa sürede doktorunuza başvurmanız en doğru seçenek olacaktır.

Çocuklarda Anksiyete Bozuklukları Neden Ortaya Çıkar?

Anksiyete sorununun ortaya çıkmasında çok farklı nedenler mevcuttur. Bu nedenlerden bazıları bazı çocuklar için normalken, diğer bazı çocuklar da ciddi endişe veya kaygı oluşturabilir. Bu nedenle aşağıda sıralayacağımız nedenler her çocuk için aynı etkiyi göstermeyebilir.

Genel olarak anksiyete sorunlarının ortaya çıkma sebeplerini incelediğimizde aşağıdaki nedenlerle karşılaşırız.

• Çocukların çevresindeki ortam stresli bir ortam ise, çocuğun davranışları da ortama uygun bir şekilde strese bağlı gelişir. Aşağıda sıralanan etmenler genel olarak çocukları etkileyen stres ortamları olarak sıralanabilir.
  • Sıklıkla ev ve okul değiştirmek
  • Ebeveynlerin ayrılması, ayrı evde yaşaması ya da boşanması
  • Yeni bir ebeveyne sahip olmak (Üvey anne ya da üvey baba)
  • Ebeveynler arasında sürekli ortaya çıkan kavga durumu ve sert söylemler
  • Yakın hissedilen bir insanın ölümü
  • Çok ciddi bir kaza geçirmek
  • Ailede ciddi hastalığı olan ya da engelli bir bireyin olması
  • Okul baskısı, ödevlerin ve sınavların çocuğu köşeye sıkıştırması
  • Herhangi bir suça karışmış olup, aileye bunu söyleyememek
  • Okul ya da mahalle de arkadaş grubu tarafından dışlanmak ya da zorbalığa uğramak
  • Aile tarafından ihmal ediliyor olmak
• Tıbbi kaynaklı durumlar sonucunda da çocuklarda anksiyete ile karşı karşıya kalınabilir. Bu sorunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir.
  • Dikkat eksikliği problemine sahip olmak
  • Hiperaktif bir yapıya sahip olmak
  • Otistik spektrum bozuklukları
  • Çeşitli hastalıkların yan etkileri