Nesrin KOÇASLAN – Güneş DOĞDU SOYLU
Tüm Türkiye’yi yasa boğan ve binlerce insanın ömrünü yitirdiği 6 Şubat sarsıntılarının üzerinden 1 yıldan fazla vakit geçti. Resmi sayılara nazaran 50 binin üzerinde kişinin hayatını kaybettiği zelzelenin ekonomik maliyetinin 100 milyar doların üzerine çıktığı varsayım ediliyor.
11 vilayette büyük bir yıkıma neden olan sarsıntının yarattığı ruhsal ve ekonomik yaralar sarılmaya çalışılırken sarsıntı vilayetlerinde ikinci kere uzatılan ‘mücbir sebep hali’ müddeti 30 Nisan 2024’te sona erecek. Bölgede mühletin yine uzatılmasına ait beklenti sürerken, iş dünyası mühletin 1 yıl daha uzatılmasının kâfi olmayacağını vurguluyor.
Depremzede iş insanları, yaşanan gelir kayıpları, ticari faaliyetlerin hala eski günlerine dönememesi, vergi yükü ve borçların çığ üzere büyümesi nedeniyle güç günlerden geçiyor. İş dünyası 2011 yılında Van’da meydana gelen zelzele sonrası ilan edilen 5 yıllık zorlayıcı sebebin tesiri yıllarca devam edecek olan Kahramanmaraş sarsıntısında de uygulanması gerektiğini belirtiyor.
KMTSO Lideri Mustafa Buluntu: Zorlayıcı sebep hali, Van zelzelesinde olduğu üzere uzatılmalı
Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası (KMTSO) İdare Konseyi Lideri Mustafa Buluntu, zelzele bölgelerindeki işletmelerin karşı karşıya olduğu zorluklara dikkat çekerek, zorlayan sebep halinin uzatılması davetinde bulundu. Mustafa Buluntu, “Mücbir sebep devrinde ertelenen birikmiş vergi ve prim borçlarının taksitlendirilmesi konusunda kolaylık sağlanmaması halinde esnaf, tüccar ve endüstriciler çok güç durumda kalabilir, teşvikleri yanabilir ve cezalı duruma düşebilirler.
Bu da ileride telafisi daha güç sonuçlar doğurabilir. Bu durumu da dikkate aldığımızda 30 Nisan 2024 tarihinden bitecek olan zorlayan sebep kapsamının Van sarsıntısında olduğu üzere daha uzun periyoda uzatılması gerekmektedir. Ödenmesi gereken borçlarla ilgili taksitlendirme sürecinin yasal kurallarının sarsıntı bölgesine özel yine belirlenmesi bir mecburilik olmaktadır. Ayrıyeten finansal imkânı olup da, bu borçlarını, uzatılan tarihten evvel peşin ödeyenlere de bir indirim hakkı verilmesi bütçeye süratli nakit girişini teşvik edecektir” diye konuştu.
Buluntu, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın almış olduğu kararların, vergi ve prim borçlarının ertelenmesi ve taksitlendirilmesi konusunda değerli bir adım olduğunu belirtti. Lakin, bu düzenlemenin sarsıntı bölgelerindeki esnaf ve tüccarların gereksinimlerini karşılamak için kâfi olmadığını vurguladı. Sarsıntı bölgesinde KDV, Kurumlar ve Muhtasar vergileri şartsız-koşulsuz taksitlendirilmelidir. Misal biçimde işletmelerin tüm SGK borçları da teminata gerek duymaksızın taksitlendirilmeli” diye konuştu.
MTSO Lideri Oğuzhan Cet Sadıkoğlu: Asrın felaketini asrın dayanaklarıyla aşabiliriz
Bugüne kadar yapılan takviyelerin bölge insanı için büyük kıymet taşıdığını lakin büyük yıkım yaşayan kentler için çok daha fazlasına gereksinim olduğuna dikkat çeken Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Oğuzhan Cet Sadıkoğlu, “6 Şubat sonrasında ilan edilen ve müddet uzatımları ile son olarak 30 Nisan tarihine kadar devam edecek zorlayıcı sebep hali nedeniyle vergi ve prim ödemelerinde ertelemeler yapıldı. Uygulama, ödeme zahmeti çeken esnafımız için büyük kıymet taşıyor.
Depremden en fazla ziyan gören bilhassa birinci 4 ilimiz için zorlayan sebep halinin uzatılması elzem. Bunu her platformda lisana getiriyoruz. Lakin öteki yandan ertelenen borçların bir çığ üzere büyüdüğü de bir gerçek. Bu nedenle biriken borçlar konusunda af yahut azami oranda indirim yapılması öncelikli taleplerimiz ortasında yer alıyor” diye konuştu. “Asrın felaketinde asrın takviyeleriyle ayağa kalkabiliriz” diyen Sadıkoğlu, zorlayan sebep hali uygulanan vilayetlerde tüm vergi ve SGK borçlarını taksitlendirmek için istenen 50 bin TL’lik teminata vurgu yaptı.
Sadıkoğlu, “24 ay faizsiz taksitlendirme imkânı var ama bu borçları faizsiz olarak taksitlendirebilmek için 50 bin TL ve üzeri borçlar için teminat istenmekte. İş yeri yıkılmış, neredeyse tüm sermayesini kaybetmiş üyelerimizin teminat vermesi gerçekle bağdaşmamaktadır. Zorlayan sebep halinin devam ettiği vilayet ve ilçeler için bir kanun düzenlemesi yapılarak, teminat kaidesinin kaldırılmasını yahut limitin 500 bin TL’ye yükseltilmesi gerçek olacaktır” dedi.
Adıyaman TSO Lideri Mehmet Torunoğlu: Kentin inşası en az 5 yıl daha sürecek
Adıyaman Ticaret ve Sanayi Odası İdare Heyeti Lider Mehmet Torunoğlu, “Asrın felaketi” olarak nitelenen sarsıntılar nedeniyle uygulanmaya başlanan zorlayan sebep halinin bir sefer daha uzatılması daveti yaptı. Torunoğlu, şunları söyledi; “Tüm kamu kurumlarımızın zelzelenin yaralarının sarılması ve zelzeleden ziyan gören vatandaşlarımızın, esnaflarımızın yanında olduğunu biliyoruz.
Ancak Adıyaman’da zelzelenin yol açtığı tahribat ile enkaz kaldırma, kentin yine inşasının en az beş yıl süreceği öngörülüyor. Zorlayan sebep müddeti esnafımız için 30 Nisan 2024 tarihinde doluyor. Adıyaman ve sarsıntı bölgesi için bu mühletin katiyen uzatılması gerekiyor. En azından yılsonuna kadar uzatılmalı. Zira 1 yıldır yıkılan işyerleri yerine konteynerde faaliyetine devam etmek zorunda kalan kimi günler siftah bile edemeyen esnaf, tüccar birikmiş vergi ve sigorta borçları ile karşı karşıya kalacaktır.
Depremin yaraları tam manasıyla sarılmadan vergisel süreçlerin vatandaşa bir yük olarak yüklenmesini sağlıklı görmüyoruz. Zelzelenin oluşturduğu bu olumsuz kaideler içinde ticari hayat gayreti veren iş dünyası için zorlayan sebep uzatılmazsa ticari hayat canlanmaz durur. Bunun içinde zorlayıcı sebep halinin uzatılmasını mecburilik olarak görüyoruz ve zorlayan sebep halinin uzatılmasını Cumhurbaşkanımızdan, Hazine ve Maliye Bakanlığımızdan talep ediyoruz.”
Adıyaman ESOB Lideri Ziya Durunay: Zelzele bölgesi için uzun vadeli planlar şart
Adıyaman Esnaf ve Endüstriciler Odası Lideri Ziya Durunay, Adıyaman’da ticaretin hala dingin olduğunu söylerken, Adıyaman iş dünyası olarak zorlayan sebep mühletinin kesinlikle uzatılması gerektiğine vurgu yaptı. Durunay, “Adıyaman iş dünyası olarak bizim talebimiz zorlayan sebebin kesinlikle uzatılması istikametinde. Lakin zorlayan sebep uzatılınca bizim biriken borçlarımız da tasa verici bir hal almaya başlıyor.
Biz bu noktada daha uzun vadeli bir mühlet ile uzatılmasını talep ediyoruz. Zira şu an hiçbir esnaf ya da endüstrici zorlayan sebebin bitmesi durumunda bu borçları ödeyebilecek durumda değil” diye konuştu. Zorlayıcı sebebin sonlanması durumunda ise borçlarla ilgili çok uzun vadeli bir ödeme planı yapılmasının kural olduğuna dikkat çeken Durunay, “Deprem bölgesi için alınacak tüm kararlarda uzun vadeli planlamaların yapılması gerekiyor” dedi.
İslahiye Ticaret Odası Lideri Selahattin Türkmen: Toparlanabilmek için uzun yıllara gereksinim var
Gaziantep İslahiye Ticaret Odası Lideri Selahattin Türkmen ise, “Nisan ayı sonunda bitecek “Mücbir Sebep Hali’nin devam etmesi gerekiyor. Yılsonu bile zelzeleden etkilenen bölgelerin toparlanması mümkün değil, yaralar sarılamadı. Bölgenin kendini toparlaması için uzun yıllara gereksinim var” diye konuştu.
Deprem nedeniyle yaşanan göçün iş gücü konusunda büyük bir problem yarattığına değinen Türkmen, mevcut tesislerde artan personellik maliyetleri nedeniyle zorlandıklarını lisana getirdi. Geçen yıl esnafa faizsiz kredi verilmesinin düzgün niyetli bir teşebbüs olduğunu belirten Türkmen, buna karşın hala bu kredilere ulaşamayan esnafların olduğuna dikkat çekti. Türkmen, “Öncelikle bu kredilerin ödenmesini bekliyoruz” dedi.
Halka, esnafa da takviye için ‘Nakit Kart’ verilmeli
Lokal ve merkezi idarenin ortak hareket etmesi noktasında da külfetler yaşandığına dikkat çeken Türkmen, bölge halkına âlâ niyetle yapılan yardımlar nedeniyle bölge esnafının zorlandığını kaydetti. Türkmen, “Bölge esnafı hayata tutunmaya çalışıyor. Yardımlar yerine “Nakit Kartlar” dağıtılmalı ve beşerler muhtaçlıklarını mahallî esnaftan yapabilmeli. Bölgedeki beşerler yakınlarını kaybetti, meskenlerini, işlerini kaybetti. Bir an evvel sağlıklı hayat alanları oluşturulmalı. Bölge halkının sesine daima kulak verilmeli. İslahiye ve başka sarsıntıdan etkilenen bölgelerin ayağa kalkması için gerçek kararlar alınarak biran evvel hayata geçirilmesi gerekiyor” diye konuştu.
Antakya TSO Lideri Hikmet Çinçin: Daha sürdürülebilir ve uzun vadeli tahliller gerekiyor
Daha sürdürülebilir ve uzun vadeli tahliller gerekiyor Zorlayıcı sebebin 1 yıl daha uzatılmasının esnaf ve sanayicilerin birtakım külfetlerine tahlil olabileceğini söyleyen Antakya Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Hikmet Çinçin, vergi ve borç ödemeleri için daha fazla vakit kazanılmış olacak. Hasarlı binaların tamiri ve yeni konutların inşası için gerekli finansman sağlanabilecek.
Ekonomik canlanma için daha fazla vakit elde edilmiş olacak; fakat, zorlayan sebep uzatılması tek başına kâfi değildir” dedi. Ertelenen vergi ve borçların ödenmesi konusunda belirsizliklerin büyük bir dert yarattığı söyleyen Hikmet Çinçin, “Esnaf ve endüstriciler, bu borçların nasıl ve ne vakit ödeneceğine dair net bir bilgiye sahip değil. Bu durum, tasalara yol açıyor. Bu bahiste, yetkililerden net bir açıklama yapılması ve esnaf ve sanayicilerin ödeme gücü göz önünde bulundurularak makul bir ödeme planı oluşturulması gerekiyor” dedi.
6 Şubat sarsıntısında, bölgede yer alan çırçır fabrikalarının birçoğunun yıkıldığını, zeytinyağı işletmeleri ile ziraî hammaddelerin büyük ziyan gördüğünü belirten Çinçin, özellikleri ahırları ziyan gören çiftçilerin acil dayanağa muhtaçlığı olduğunu söyledi. Çinçin, “Bugüne kadar, AFAD hak sahipliliğinden teslim edilen hiçbir ahır bulunmamaktadır. Sarsıntı bölgesinde, 250 bin TL’ ye kadar, sarsıntı öncesi borcu olan çiftçilerimizin bu borçları, direkt ertelenmişti. Bu nedenle, bilhassa afet kapsamında, borcu ertelenen çiftçilerimizin borçlarının 1 yıl daha faizsiz ertelenmesi hayli önemlidir” dedi.
